اهمیت محلول رطوبت دهی یا داروی آب در چاپ افست چیست؟
در کنار پلیت چاپی و مرکب چاپ افست، محلول رطوبت دهی (Dampening Solution) سومین عامل مهم در چاپ افست به شمار می آید. دستیابی به یک کار چاپی بدون نقص، حتی در تیراژهای بالا مستلزم تعامل بهینه این سه جزء اصلی است. در این مقاله طبق اصطلاح رایج از محلول رطوبت دهی تحت عنوان داروی آب نام خواهیم برد.
در چاپ افست آب و مرکب پیوسته در تعامل هستند. بهم خوردن توازن بین این دو موجی مشکلات زیادی در چاپ مانند زمینه آوردن (Scuming)، لجن شدن مرکب، چاپ ضعیف، باطله زیاد و … می گردد.داروی آب با کاهشش کشش سطحی و بهبود چسبندگی آب به سطوح آب دوست فرآیند بالاتس بین آب و مرکب را تسریع و به چاپ بهتر کمک می کند.
داروی آب ایده آل چه شرایطی باید داشته باشد؟
در یک حالت ایده آل، داروی آب آماده چاپ باید دارای سختی بین 450 تا 750ppm و میزان pH بین 4.8 تا 5.5 باشد.
درجــه حرارت متـداول داروی آب در گستره ای بین 10 تا 15 درجه سانتی گراد قرار می گیرد. یک چاپکار با تجربه می داند که آب در دمای پایین به حالت میعان درآمده و در لوله ها و منشا آب جمع می گردد. این امر می تواند منجر به شکل گیری قطرات آب و چکیدن آن در ماشین چاپ شود.
داروی آب شامل چه موادی است؟
یک داروی آب شامل اسید و باز مزدوج (سیستم بافر)، ترکیبات حساسیت زدای پلیت، سورفکتانت، آنتی باکتریال، مواد ضد خوردگی، ضد کف، عوامل کنترل امولسیون، ویسکوز کننده، کاهش دهنده کشش سطحی، روان ساز، مرطوب کننده، خشک کن و …. می باشد.
این مواد در تنظیمات میزان pH و ایجاد ثبات (سیستم های بافری)، محافظت در برابر خوردگی، تاثیرات برودتی و ممانعت از شکل گیری و تکثیر موجودات تک سلولی که منجر به لجن گرفتن منشا آب می گردند، نقش مهمی را ایفا می نمایند.
انتخاب مواد افزودنی مناسب باید با در نظر گرفتن گستره وسیع و کیفیت های متفاوت آب مصرفی، انجام گیرد
. برای سنجش داروی آب دو فاکتور مهم وجود دارد که بایستی در هر بار مصرف آب اندازه‌گیری شود: یکی میزانPH آب است و دیگری هدایت الکترولیتی آب که با هدایت‌سنج کنترل می‌شود.
هدایت الکترولیتی به معنای مقدار یون‌هایی است که در داخل آب وجود دارد که می‌تواند ناشی از داروی مصرفی و یا وجود هر جسم خارجی در آب باشد. هدایت اگر از حد مطلوب بالاتر باشد به این معناست که داروی آب آلوده است و بایستی تعویض شود. در غیر این صورت موجب بور شدن چاپ می گردد.
آب چه نقشی را در داروی آب ایفا می کند؟
آب موجود در طبیعت نه تنها تمیز نیست که حاوی شمار زیادی از انواع گازها و مواد معدنی نیز می باشد.
برای ارزیابی کیفیت آب، سختی آن انـدازه گیری می گردد که وابستگی بسیاری به مقادیر کلسیم و منیزیوم موجود در آن دارد. در هر صورت، سختی آب باید قبل از افزودن هرگونه ماده افزودنی اندازه گیری گردد. زیرا امکان سنجش سختی آب در یک داروی آب آماده شده، دیگر به راحتی میسر نیست.
با استفاده از نوارهای سختی سنج می توان سختی کلی (Total Hardness) آب را به راحتی تعیین نمود. همیشه باید بخاطر داشت که عدد بدست آمده از اندازه گیری بعمل آمده تنها نمایانگر کیفیت آب در همان لحظه سنجش است و این عدد به صورت مداوم و با تغییرات زیاد در حال نوسان است. تقریبا همگی تولیدکنندگان داروی آب، بنا بر تقاضای مصـرف کـننده نسبت به آزمایش و تجزیه تحـلـیـل آب اقدام می نمایند.
میزان سختی آب (Water Hardness) در داروی آب چه میزان است؟
سختی بالای آب می تواند موجب بروز مشکلاتی در زمان چاپ گردد. مشکلاتی از قبیل:
- تجمع رسوب کلسیم روی نوردهای آب
- تجمع رسوب روی لاستیک سیلندر و عدم پذیرش مرکب
- تاثیر بر میزان pH و بی ثباتی آن
- خوردگی قطعات ماشین چاپ
سختی کلی آب را می توان به سادگی با استفاده از نوارهای سختی سنج اندازه گیری نمود. برای این کار نوار سختی سنج را به مدت یک ثانیه در آب خیسانده و پس از دو دقیقه نتیجه را ملاحظه نمایید. همچنین دستگاههای دیجیتال با دقت بسیار بالا در بازار موجود است.
به منظور حصول اطمینان از درجه ایده آل سختی در زمان آماده سازی آب ماشین چاپ، از تصفیه آب به روش اسمز معکوس به منظور کاهش سختی استفاده می گردد. در این روش آب با فشار از یک فیلتر غشائی رد می شود. آب تصفیه شده به این روش حاوی میزان بسیار کمی از نمک محلول خواهد بود. به این آب مجددا نمک افزوده می گردد تا زمانی که سختی آن به درجه مطلوبی در محدوده 150 تا 200 ppm برسد.
میزان pH در داروی آب چه میزان باید باشد؟
لغت pH از ریشه لاتین (Potential Hydrogen) یا پتانسیل هیدروژن برگرفته شده و نمایانگر توصیف لگاریتمی غلظت یون های هیدروژن در محلول است.
به بیان دیگر میزان pH سنجه ای است که برای تعیین میزان اسیدی یا قلیایی بودن محلول های آب پایه مورد استفاده قرار می گیرد. امکان تعیین نوع و پایه اسید در این روش وجود ندارد، اما مایعی با میزان pH 5 در واقع 10 برابر از مایعی با میزان pH 6 اسیدی تر است. یک داروی آب به دلیل خنثی سازی تاثیرات خارجی، دارای مواد تثبیت گر و خاصیت بافری (موادی که با خنثی کردن اسید و قلیای موجود در محلول موجب تثبیت غلظت یون هیدروژن در آن می شود) هستند. سنجش میزان pH نکات زیادی را در خصوص کیفیت داروی آب مشخص نمی نماید. میزان pH بین 4.8 تا 5.5 باشد. این سنجش تنها نمایانگر حضور یا عدم حضور مواد افزودنی است. بنابراین، به منظور تعیین کیفیت داروی آب، هدایت الکتریکی آن نیز باید تعیین گردد.
تثبیت میزان pH:
داروی آب در یک محدوده معین از pH بهترین عملکرد را دارد (4.8-5-5). البته داروی آب خنثی نیز موجود است که مبحثی جداگانه را می طلبد. به جهت تثبیت pH داروی آب حاوی مواد افزودنی با خصلت بافری می باشد که در برابر تغییرات pH مقاومت می نماید.
رسانایی (Conductivity) در داروی آب چه نقشی را ایفا می کند؟
رسانایی توصیف کننده چگونگی هدایت الکتریسیته در یک مایع است. یون های داروی آب موجب افزایش رسانایی می گردند. رسانایی بر حسب نوع آب و مواد افزودنی تغییر می یابد. دما و غلظت الکل نیز بر رسانایی تاثیر می گذارند، به نحوی که با افزایش میزان الکل ایزوپروپیل (IPA) مقدار رسانایی کاهش می یابد. امروزه رسانایی سنج های مدرن میزان حرارت را نیز اندازه گیری می نمایند. نکته مهم آن است که رسانایی سنج مستقر در داروی آب باید بصورت مداوم تمیز و کالیبره گردد.
زمانی که رسانایی داروی آب به حدود 1200 میکروزیمنس بر سانتی متر بالغ گردد، نشانه آن است که زمان تعویض داروی آب فرا رسیده است (این عدد با توجه به نوع داروی آب و شرکت تولید کننده می تواند کمی متفاوت باشد). به منظور جلوگیری از بروز اشکالات چاپی توصیه می گردد که داروی آب هر دو هفته (14 روز) یکبار تعویض گردد.
چرا در داروی آب از الکل IPA استفاده می کنیم؟
صمغ عربی، گلیکول، گلیسیرین یا الکل می توانند موجب کاهش کشش سطحی آب گردند.
ایزوپروپیل الکل (IPA)، یک عامل مرطوب سازی بسیار خوب است که موجب کاهش کشش سطحی، افزایش ویسکوزیته داروی آب و تسریع در شکل گیری یک لایه نازک از آب روی نوردها و در نتیجه روی پلیت می گردد.همچنین تبخیر سریع الکل IPA موجب خشک شدن سریعتر مرکب می شود.
در همان حال، واحدهای چاپ نیز به دلیل تبخیر ایجاد شده خنک می شوند. بعلاوه، الکل IPA از کف کردن داروی آب نیز جلوگیری بعمل می آورد.
در ماشینهای فاقد الکل برخی افزودنی ها به نام سورفکتانت وظیفه کاهش کشش سطحی را برعهده دارند.
چگونه می توان از مناسب بودن الکل آگاهی یافت؟
از الکل سنج می توان به منظور سنجش میزان الکل موجود در آب استفاده نمود. روش استفاده و خواندن الکل سنج به این صورت است که، میله اندازه گیری دستگاه باید به راحتی حرکت نموده و آزادانه در لوله شیشه ای یا ظروف مشابه شناور باشد. در زمان سـنـجـش، هیچگونه حبـاب هوایی نـبـاید در مـیـلـه انـدازه گیری یا در مایع وجود داشته باشد. مایعات شفاف از قسمت “زیر” اندازه گیری می شوند. مقادیر اندازه گیری شـده را برحسب درصد مقدار حجمی (Values Volume_%) بررسی نموده و میزان دما را نیز در نظر گیرید. این مقادیر را با استفاده از درصد مقادیر حجمی محاسبه نموده و مقدار محاسبه شده را با مقادیر ارائه شده در جدول مقایسه نمایید.
الکل موجود در داروی آب ممکن است مشکلات زیر را بوجود آورد:
– الکل IPA موجب کاهش میزان حل شدگی نمک های کلسیم گشته و این امر بخصوص در زمان کار با آب بسیار سخت، می تواند موجب عدم پذیرش مرکب از سوی نوردهای انتقال مرکب (کلسیم شدگی) گردد.
– میزان بالای الکل IPA می تواند پوشش حفاظتی رنگدانه های فلزی در مرکب های متالیک را حل نموده و شفافیت کار چاپی را کاهش دهد.
– الکل IPA می تواند موجب از بین رفتن پوشش کاغذ گلاسه و در نتیجه، ایجاد تجمع روی لاستیک سیلندر شود.
– علاوه بر همه این موارد، الکل IPA می تواند موجب آسیب رسانی به سلامت شما گردد.
رواج تفکر “هرچه الکل بیشتر، بهتر” در چاپخانه ها، غالبا منجر به استفاده از الکل IPA، بیش از میزانی شده است که استانداردهای سختگیرانه صنعت چاپ مجاز می شمرد. بالاترین میزان الکل مورد نیاز در گستره ای بین 5 تا 10 درصد قرار می گیرد. به منظور رعایت موضوعات مرتبط با سلامتی و حفظ محیط زیست، سعی در حداقل استفاده ممکن از الکل IPA نمائید. هر یک یا دو هفته یکبار نیز میزان غلظت الکل IPA و مواد افزودنی داروی آب را کنترل نمایید.
چه عواملی باعث تجمع پرز بر روی لاستیک سیلندر می شوند؟
تاثیر منفی داروی آب اسیدی بر پوشش ورق چاپی باعث تجمع پرز بر روی لاستیک سیلندر می شود. البته این عامل به ندرت رخ می دهد. در مقابل برخی از داروهای آب حاوی افزودنی های روان کننده (lubricant) هستند که پرز کاغذ را از لاستیک سیلندر جمع و بالا آوردن لاستیک را به تاخیر می اندازند.
دلیل خوردگی پلیت چاپی چیست؟
اکسید شدن پلیت، عدم محافظت کافی مواد افزودنی داروی آب (مانند صمغ عربی) از پلیت از دلایل خوردگی پلیت چاپی به شمار می رود.
امولسیون شدگی بیش از حد داروی آب و مرکب از چه عواملی ناشی می شود؟
امولسیون شدگی بیش از حد داروی آب و مرکب از بالا بودن بیش از حد میزان pH (قلیایی شدن)، میزان بیش از حد آب، نرم بودن بیش از حد آب، میزان بیش از حد مواد افزودنی، تنظیمات نادرست نوردها، میزان بیش از حد الکل IPA، کاهش بیش از حد میزان مرکب،ناشی می شود. در این حالت به اصطلاح می گویند که مرکب لجن کرده است.
چه عواملی در خشک شدن محلول کار چاپی اشکال ایجاد می کنند؟
عواملی مانند کاهش بیش از حد میزان pH (اسیدی شدن)، ترکیب نادرست آب و مرکب روی ورق چاپی، می تواند خشک شدن مرکب را به تاخیر اندازد.
بوی بد داروی آب از چه عواملی ناشی می شود؟
هر محیط آبی محل مناسب برای رشد انواع قارچ و باکتری می باشد. اگر ترکیبات افزودنی ضدباکتری در داروی آب به اندازه کافی نباشد محیط یخچال ماشین چاپ مستعد رشد باکتری و لجن شدن خواهد بود.
چرا کار چاپی زمینه می آورد؟
بالا بودن بیش از حد میزان pH (قلیایی شدن)، محافظت ناکافی از پلیت، بالا بودن بیش از حد میزان مرکب، ایجاد رسوب بر روی پلیت یا سیلندر لاستیک، کم بودن بیش از حد الکل IPA، نادرست بودن بالانس مرکب/ آب، نامناسب بودن درجه دما، باعث زمینه آوردن کار چاپی می شوند
دلیل چاقی ترام چیست؟
امولسیون بیش از حد آب و مرکب، بالا بودن pH (قلیایی شدن)، کم بودن الکل IPA و نامناسب بودن داروی آب می تواند موجب چاقی ترام گردد.
آشنایی با هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده داروی آب و تنظیم هر یک از آنها بسته به شرایط و نوع نیاز زمانی می‌تواند در‌چاپ ارزشمند باشد که با مرکب مصرفی تعادلی پایدار برقرار سازد.
