چاپ افست یا فلکسو؟ رول یا ورق؟ آشنایی با انواع روش های چاپ

بسیار از افراد با مفاهیمی چون چاپ دیجیتال، یا چاپ جوهر افشان یا حتی چاپ لیزری آشنا هستند. ممکن است از چاپگرهای رنگی در خانه یا اداره استفاده کرده باشید. اما در صنعت چاپ با مفاهیم چاپ افست، چاپ لیتوگرافی، فلکسو، اسکرین، گراور و موارد تخصصی دیگر آشنا خواهید شد.

به صورت کلی می‌توان انواع چاپ را به سه گروه تقسیم کرد:

• چاپ مستقیم
• چاپ غیر مستقیم
• چاپ غیر تماسی

 چاپ مستقیم

در این روش، سطحی که عملیات چاپ بر روی آن انجام می‌گیرد به صورت مستقیم با فرم چاپ در تماس است.

روش‌هایی که در آن‌ها از این نوع چاپ استفاده می‌شود عبارت‌اند ازانواع چاپ برجسته و چاپ گود.

ساخت کلیشه قدیمی‌ترین شیوه چاپ در این نوع بوده و مهرهای چاپی در فروشگاه‌ها و سازمان‌های گوناگون به عنوان نمونه‌‌های رایج از این چاپ می‌باشند.

• چاپ برجسته

سطح چاپ شونده روی فرم چاپی در این روش، برجسته تر از سطح بدون چاپ است. قسمت برجسته، مرکبی می شود و سپس آن را در اثر فشار به کاغذ یا سطح کار چاپی منتقل می کند. هم نوردهای مرکب و هم کاغذ، تنها با قسمت برجسته تماس پیدا می کنند. چاپ لترپرس و فلکسو نمونه هایی از چاپ برجسته هستند:

• لتر پرس (Letterpress printing)

از قدیمی‌ترین و اساسی ترین  روش‌های چاپی است و تا اوایل ۱۹۷۰ عمده‌ترین روش چاپی بود که در سطح وسیعی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در‌ این‌ روش‌ از‌ سطحی‌ سخت،‌ فلزی‌ یا‌ فوتوپلیمر‌ به‌ عنوان‌ فرم‌ چاپ(master)   استفاده‌ می‌شود‌ که‌ در‌ آن‌ قسمت‌های‌ تصویردار‌ نسبت‌ به‌ بقیه‌ سطح‌‌ فرم‌ چاپ‌ برجسته‌اند.‌ سطح‌ این‌ پلیت‌ به‌ مرکبی‌ با‌ ویسکوزیته‌ بالا‌ آغشته‌ شده‌ و‌ سپس‌ تصاویر‌ با‌ کمک‌ فشار‌ به‌ سطح‌ بستر‌ چاپی‌ منتقل‌ می‌شوند.‌ در‌ حقیقت‌ وجه‌ تمایز‌ لترپرس‌ مدرن‌ با‌ فلکسوگرافی‌ در‌ سختی‌ پلیت،‌ خواص‌ مرکب‌ و‌ نوع‌ سیستم‌ مرکب‌ رسانی‌ این‌ روش‌ است.

• فلکسو

نمونه‌ای از فرایند چاپ است که با بهره‌گیری از یک صفحه انعطاف‌پذیر به نام کلیشه (پلیت فتوپلیمری) که از جنس ژلاتین یا الاستومتر بوده عمل چاپ صورت می‌گیرد. این چاپ دراصل نسخه مدرنی از لترپرس است که می‌تواند برای چاپ بر روی تقریباً هر نوع بستر، از جمله فیلم‌های پلاستیکی، فلزی (مصارف دارویی و غذایی)، سلفون – فیلم‌های متالایز و کاغذ مورد استفاده قرار گیرد. به همین دلیل از آن برای چاپ بر روی بسترهای غیر متخلخل جهت انواع فیلم های پلیمری بسته‌بندی مواد غذایی، کارتن ، لیبل‌های پشت چسبدار و کاغذ دیواری به‌طور گسترده‌ای استفاده می‌شود.

• چاپ گود (گراوور)

تاریخچه چاپ گراور به سال ۱۳۰۰ میلادی، دوره رنسانس و کار هنرمندان ایتالیایی در آن زمان بر می‌گردد. انچه این هنرمندان به آن مشغول بودند حکاکی‌های ظریفی بود که بر سطح نرم الواح مس و با دست صورت می‌گرفت. طرح‌ها در جایی که بر روی مس حکاکی می‌شدند، کانال‌ها یا حفره‌هایی را باقی می‌گذاشتند که مرکب رو به هنگام چاپ در خود نگاه می‌داشت.

در این روش قسمت های چاپ شونده پایین تر و یا گودتر از قسمت بدون چاپ قرار دارد. قسمت گود با مرکب پر شده و مرکب اضافی از سطح سیلندر پاک می شود. سپس سیلندر چاپ با فشار با سطح کاغذ یا سطح کار چاپی تماس می گیرد و مرکب را روی آن منتقل می کند. شدت رنگ به عمق گودی روی سیلندر بستگی دارد. هرچه عمق آن بیشتر باشد، مرکب بیشتری می گیرد و در نتیجه شدت رنگ بیشتری ایجاد میکند. این گودی ها روی سیلندر هلیوگراور، به صورت نقاط جداگانه (سل) است. در چاپ گراور حتی حروف بسیار نازک نیز به صورت ترام چاپ می شوند.

گرایش چاپگران به یکی از دو چاپ های فلکسو و گراور، تا سال ها با برتری چاپ فلکسو پیش می رفت. اما پیشرفت های فنی جدید توانسته است چاپ گراور را در جایگاهی برتر قرار دهد. این پیشروی در زمینه بسته بندی با دلایل قابل قبولی شکل گرفته است. یکی از دلایل اصلی این پیشروی، قابلیت تولید چاپی یکنواخت در تیراژهای بالاست .

• چاپ اسکرین

چاپ اسکرین از اوایل قرن بیستم برای چاپ بر روی پارچه، چوپ، شیشه، صفحات تبلیغاتی و غیره مورد استفاده قرار گرفته است. تصویر به یک سطح مشبک (استنسیل) منتقل می‌شود و نواحی خالی مانده با لایه‌ای پوشیده می‌شود. فرآیند چاپ شامل فشردن جوهر به این صفحه مشبک و در نهایت بر روی متریال چاپی می‌باشد. اساس روش چاپ با توری یا چاپ اسکرین را می توان به صورت زیر بیان کرد: پارچه ای بافته شده که معمولا از جنس پلی استر، نایلون یا توری از جنس فولاد ضد زنگ است محکم روی قابی مستطیلی از جنس چوب یا آلومینیم کشیده می شود. در ابتدا جنس پرده از ابریشم بوده (به همین دلیل به آن سیلک اسکرین میگویند) و هم اکنون از این ماده جز در بعضی موارد نادر استفاده نمی شود. پس از آن استنسیل را آماده می کنند؛ استنسیل را به صورت جداگانه از تور(روش غیر مستقیم) یا به روش مستقیم روی آن و با استفاده از امولسیون مایع حساس به نور مخصوص ایجاد میکنند،

با انتخاب انواع مختلف پارچه هایی که از نظر ظرافت سوراخهای ساختمان شبکه مانند خود با یکدیگر تفاوت دارند، می توان میزان مرکب چاپی را که بر سطح چاپ پذیر انتقال می یابد تغییر داد. این محدوده تغییرات از ۱۵۰ میکرومتر برای لایه های بسیار ضخیم مرکب ترتا ۴ یا ۵ میکرومتر برای لایه های نسبتا نازک رونشست مرکب خشک می تواند نوسان داشته باشد.

مهم ترین مزیت چاپ سیلک اسکرین قابلیت انعطاف کاربردی آن است.

چاپ غیر مستقیم

در این روش از چاپ سطح چاپ شونده به طور غیر‌مستقیم با فرم چاپ در تماس است. بدین منظور ابتدا نقش اولیه به یک لایه منتقل شده و در نهایت از آن لایه بر روی سطح نهایی مثلا کاغذ منتقل می شود.

چاپ افست به عنوان یکی از معروف‌ترین نمونه‌های این روش چاپ است. در این مورد همانند آنچه گفته شد، رابط چاپ (زینک)، تصویر و مطالب مورد نظر اولیه را بر روی لاستیکی منتقل کرده سپس چاپ نهایی از روی لاستیک بر روی سطح مورد نظر اعمال می‌شود.

• چاپ افست

چاپ افست که به لیتوگرافی نیز معروف است، متداول ترین روش چاپ برای پروژه های تجاری با حجم زیاد است.

واژه لیتوگرافی از دو کلمه یونانی ليتو (Lithos) یعنی سنگ و گرافین (Graphein) یعنی نوشتن تشکیل شده است. لیتوگرافی ( یا چاپ سنگی ) در شکل اولیه آن به این صورت بود که طرح مورد نظر روی لوح سنگی کشیده می شد، سپس سطح سنگ با استفاده از آب و صمغ عربی شست و شو داده می شد. قبل از چاپ، سنگ را با آب مرطوب می کردند و در نتیجه قسمت های چرب شده سنگ، آب را دفع کرده سپس لوح سنگی مرکب زده می شد که این مرکب به قسمت های قابل چاپ که قبلا چرب شده بود می چسبید و قسمت های آب خورده آن مرکب را دفع کرده و سپس با قرار دادن کاغذ بر روی سنگ و وارد کردن کمی فشار تصویر مرکب خورده بر روی کاغذ منتقل می شد.

در فرایند چاپ افست ، مناظق چاپی و غیرچاپی عملا در یک سطح هستند. چاپ افست روشی است که بر مبنای تضاد آب و چربی صورت می پذیرد. در واقع فضاهای چاپی بر روی پلیت پذیرای مرکب و دافع آب هستند و قسمت های غیر چاپی جذب کننده آب و دافع مرکب  می باشند. رطوبت و در پی آن مرکب به سطح زینک می رسد. مناطق چاپ شونده مرکب را به خود گرفته و به سطح لاستیک منتقل می کند.

در انواع دستگاه چاپ افست، فایل ارسال شده به چهار کد رنگ CMYK  تقسیم می شود و این رنگ ها بر روی صفحه آلومنیومی چاپ می شود. انواع دستگاه چاپ افست عملکردی روان و راحت دارند .

• افست ورقی sheet fed

ماشین های افست ورقی در هر لحظه تنها یک ورق چاپ می کنند. تغذیه‌ی دانه به دانه کاغذ این اطمینان را به دست می دهد که تمامی نوشته ها و تصاویر به طور متناسب در هر صفحه جای گرفته اند. این امر در کارهای چاپی در سایزهای کوچک یا متوسط مطلوب است.

ماشین های افست ورقی در اندازه های گوناگون ساخته می شوند. اما روند تولید آن بیشتر در اندازه نزدیک به ابعاد سری B (اندازه بین المللی کاغذ) است، که کمی از اندازه های کاغذهای سری A بزرگ تر می باشد. ابعاد کاغذ B2 معادل ۷۰۷×۵۰۰ میلی متر است که برای ماشین دو ورقی مناسب است، به همین ترتیب ابعاد  B1 ۱۰۰۰× ۷۰۷ میلی متر معادل ماشین ۴٫۵ ورقی و ابعاد B3 یعنی ۳۵۳×۵۰۰ میلی متر برای ماشین یک ورقی مناسب است.

ماشین های چاپ افست ورقی در انواع گوناگون یک رنگ، دو رنگ، چهاررنگ، شش رنگ و بالاتر ساخته می شوند. از دیگر ویژگی هایی که در چاپ ورقی به کار می رود، قابل تبدیل بودن آن از چاپ یک رو به دو رو است، که امکان چاپ پشت و روی کاغذ را به شکل همزمان فراهم می سازد.

• افست رول web fed

در چاپ رول کاغذ به صورت رول‌های پیوسته وارد دستگاه می‌شود که معمولا حدود ده تن وزن دارند. جدای از این تفاوت، در سرعت و هزینه چاپ و البته کیفیت خروجی چاپ نیز تفاوت‌های عمده ای بین چاپ رول و شیت وجود دارد.

ماشین های افست رول بزرگ، از فرمت مشخصی برخوردار هستند که بستگی به اندازه سیلندر آنها دارد. در قسمت خروجی ماشین های رول از سیستم های تاکن پیشرفته استفاده می شود که فرم های چاپ شده را در صورت نیاز به اشکال مختلف تا کرده و به ماشین های صحافی که در ارتباط با ماشین چاپ قرار دارند، تحویل می دهند. در شکل دیگری از کار، ممکن است که کار چاپ شده در انتهای ماشین به ابعاد معین برش داده شود و به صورت ورق تحویل شود، که مراحل پایانی کار توسط ماشین های جداگانه بر روی آن انجام گیرد.

ماشین های چاپ افست رول بزرگ به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:

• ماشین های افست رول هیت ست (Heatset)

در روش هیت ست (حرارتی) همان طور که از نامش پیداست، برای خشک کردن مرکب بر روی کاغذ از حرارت استفاده می شود و برای تولیداتی با کیفیت بالا کاربرد دارد. از این روش برای چاپ محصولات با کیفیت بالا و در تیراژ زیاد مثل مجلات پر تیراژ، کاتالوگ و بروشورهای تجاری استفاده می کنند

• ماشین های افست رول کلدست (Coldset)

       کلدست یا بدون خشک کن، ماشینی است که مرکب با نفوذ به سطح کاغذ و بدون حرارت خشک می شود. معمولا از روش کلدست برای چاپ روزنامه و تولیداتی از آن قبیل – که بیشتر حالت سیاه و سفید و با یک رنگ اضافی و یا به شکل چهار رنگ چاپ می شوند، استفاده می کنند.

چاپ غیر تماسی

در این روش، عملیات چاپ در اثر تماس صورت نمی‌گیرد بلکه به صورت کاملا مجزا، پودر یا جوهر به سطح چاپ مورد نظر پاشیده می‌شود. از جمله چاپگرهایی که از این روش چاپ استفاده می‌کنند چاپگرهای لیزری- جوهرافشان و فتوکپی است.

• جوهر افشان

نحوه کار چاپ جوهر افشان به این صورت است که اطلاعات دیجیتال را توسط مرکب های مایع را به طور مستقیم روی کاغذ می نشاند. چاپگرهای جوهرافشان همانگونه که از نام آنان مشخص است، دارای نازل های بسیار کوچکی می‌باشند که برای ایجاد تصاویر، قطرات بسیار کوچکی از جوهر را بر روی کاغذ می‌باشد.

شکل گیری تصویر مورد نظر برای چاپ جوهر افشان در حافظه سیستم کنترل دستگاه برنامه ریزی می شود . پس از آن دستگاه شروع به چاپ کرده و به ذرات مرکب بار الکتریکی می دهد. به این وسیله ذرات مرکب دقیقا فرم تصویر برنامه ریزی شده را تشکیل می دهند.شکل گیری حروف چاپی با تصویر براساس الگو یا ماتریس نقاط تشکیل می شود.

سیستم جوهرافشان در چاپ سریال و یا کد گذاری و چاپ تاریخ در بسته بندی ها استفاده می شود. چاپ جوهر افشان رنگی نیز توسعه فراوانی یافته است و به طور مثال از آن جهت آدرس زنی مجلات و روزنامه ها استفاده می شود. انواع چاپ جدید جوهر افشان که به پرینتر های بزرگ (لارج فرمت) معروف هستند، برای چاپ پوسترهای بزرگ و کارهای تبلیغاتی و چاپ پلات و بنر مورد استفاده قرار میگیرند. این سیستم ها دارای کیفیت چاپ بسیار مرغوبی هستند.

• الکتروفتوگرافی

این نوع چاپ از انواع چاپ دیجیتال یک روش خشک برای چاپ است بدین معنی که در آن از مایع شیمیایی استفاده ای نمی شود. این نوع چاپ به دو روش دیجیتال تونری (پودری) و مرکبی انجام می شود.

• روش تونری که در آن تصویر روی شی مورد نظر بوسیله پودر های رنگی ایجاد می شود. بدین صورت که سطح غلتک دستگاه تحت تاثیر یک بار الکتریسیته ۶۰۰ ولتی قرار گرفته و با ذوب شدن پودر رنگ ها روی شی (کاغذ) چاپ صورت می گیرد. سرعت چاپ در این روش قابل توجه است. همچنین یکی از انواع چاپ دیجیتال است که بیشتر کاربرد صنعتی دارد. در این روش همانطور که گفته شد ابتدا بار الکتریسته روی سطح غلتک پخش شده و سپس شی مورد نظر که ثابت است تحت تاثیر یک منبع نوردهی قرار می گیرد. در مرحله بعد پودر های رنگی برای انتقال روی شی آماده می شوند و پس از آماده شدن، این انتقال انجام می گیرد. در نهایت تحت یک فشار مناسب تونرها با انتقال بر روی شی، تصویر مورد نظر را روی آن ثبت می کنند.
• روش مرکبی که در آن به جای پودرهای رنگی از مرکب های رنگی استفاده می شود. در این روش سرعت و همچنین تعداد چاپ بسیار بالاست

• تصعید رنگ (dye- sublimation)

این روش چاپ نوعی روش حرارتی است که در آن مواد رنگی بر روی سلفون هایی قرار دارد که پرتو های گوناگون مانند لیزر ، رنگ را از روی نوارهای سلفون بخار کرده و بر روی کاغذ ثبت می کند.

• روش لیزری

در این نوع چاپ از انواع چاپ دیجیتال، یک دستگاه لیزر با ایجاد حرارت نقطه ای و تمرکز بر روی یک نقطه، باعث تغییر رنگ در آن نقطه می شود. به نظر می رسد که این دستگاه اگر بخواهد روی هرنقطه تمرکز کند و رنگ آن را تغییر دهد مدت زمان اتمام کار در این روش بسیار طولانی خواهد شد اما نکته اینجاست که این تغییر رنگ در زمان بسیار کوتاهی انجام می گیرد و سرعت در این روش بسیار بسیار بالاست